Traumatische ervaringen veranderen de hersenactiviteit fundamenteel, maar dit is geen teken van zwakte; het is een diepgeworteld overlevingsmechanisme dat aan het werk is. Bij het herinneren van traumatische gebeurtenissen herinneren de hersenen zich niet alleen; het herbeleeft ze en veroorzaakt reacties die zijn ontworpen om je in leven te houden.
De wetenschap van overleven
Wetenschappers brengen nu het neurologische circuit achter deze reactie in kaart. Een onderzoek uit 2023 in Nature Neuroscience onder leiding van Daniela Schiller, PhD, toont aan dat PTSS-patiënten een duidelijke hersenactiviteit vertonen bij het herinneren van trauma, vergeleken met gewoon verdriet. De amygdala (detectie van bedreigingen), hippocampus (geheugen) en prefrontale cortex (emotionele regulatie) reageren allemaal anders, wat bevestigt dat trauma niet alleen een geheugenprobleem is, maar een herbeleving van overlevingssystemen.
Sommige onderzoekers beschrijven trauma als een veranderde bewustzijnsstaat, die de perceptie van tijd, gedachten en emoties vervormt. Deze ‘traumagerelateerde veranderde bewustzijnstoestanden’ (TRASC) komen veel voor bij mensen met dissociatieve PTSS-symptomen, wat erop wijst dat trauma niet alleen invloed heeft op het geheugen, maar ook op de aard van de werkelijkheid.
De afwegingen van het brein
Het brein geeft prioriteit aan overleven: het versterken van de circuits voor bedreigingsdetectie en het stilleggen van de circuits die je vertragen. Deze wisselwerking verklaart waarom trauma de slaap kan verstoren, flashbacks kan veroorzaken en de concentratie kan belemmeren. Maar dit is geen mislukking; het is een geëvolueerde reflex.
Er zijn twee categorieën trauma: adaptief (blootstelling vergroot de veerkracht) en acuut/complex (overweldigende eenmalige gebeurtenissen of langdurig misbruik). Beide activeren dezelfde overlevingsmotor, maar de hersenen reageren anders op basis van individuele biologie, geschiedenis en sociale steun.
Herstel komt vaker voor dan u denkt
Natuurlijk herstel komt verrassend vaak voor. Veel mensen keren binnen enkele weken tot maanden terug naar de basislijn zonder tussenkomst, omdat het zenuwstelsel zich opnieuw kalibreert wanneer de veiligheid is hersteld. Regelmatige routines, maaltijden, slaap en sociale contacten zijn allemaal signalen van veiligheid naar de hersenen, waardoor deze uit de overlevingsmodus worden gehaald.
Herinneringen staan niet vast; ze kunnen worden bijgewerkt. Onderzoek toont aan dat het oproepen van traumatische herinneringen deze onstabiel maakt, waardoor de hersenen ze kunnen herschrijven met nieuwe informatie, waardoor ze in verband worden gebracht met kalmte in plaats van met angst. Therapieën die pijnlijke herinneringen opnieuw beleven of nieuwe benaderingen zoals psychedelica maken gebruik van deze plasticiteit.
Het verhaal herschrijven
De sleutel is om de hersenen te leren dat de dreiging voorbij is. Op het lichaam gebaseerde technieken (diepe ademhaling, temperatuurregeling, ruimtelijke oriëntatie) werken omdat het zenuwstelsel de veiligheid opnieuw leert door middel van fysieke aanwijzingen voor bewust begrip.
Verbinding – praten met leeftijdsgenoten, therapie of zelfs interactie met dieren – helpt ook. Soms is een non-verbale verbinding voldoende. Gestructureerde therapie biedt observatie en persoonlijke begeleiding, maar andere methoden (sport, meditatie) kunnen even therapeutisch zijn.
Uiteindelijk is trauma geen breuk; het is oorspronkelijke intelligentie. De taak is nu om je hersenen opnieuw te trainen om te herkennen dat de crisis voorbij is.
